Wat is een goed perspectief voor jongeren die er al meerdere trajecten op hebben zitten? Wat hebben zij nodig en hoe kunnen wij ze dat bieden? Youké is ervan overtuigd dat opgroeiende jongeren het beste af zijn in hun eigen, veilige omgeving. Maar hoe regelen we dat snel en effectief als het hulpaanbod versnipperd is en de administratieve druk hoog ligt?

Het antwoord op deze vraag kwam in de regio Eemland in de vorm van BSA Jeugdhulp, een samenwerking van zeven gespecialiseerde aanbieders, waaronder Youké. Om te onderzoeken hoe effectief BSA Jeugdhulp is, werd in 2020 de pilot Flexteam gestart. Het samengestelde team voert in deze pilot de regie over vastgelopen casussen en trekt los wat er moet gebeuren om verder te kunnen met een gezin met complexe problematiek.

Renate, teamhoofd BSA Jeugdhulp: “Het Flexteam doet er alles aan om uithuisplaatsing te voorkomen. We steken met alle betrokkenen elke week de koppen bij elkaar en bespreken per jongere wat er aan de hand is en wat nodig is. Door korte lijnen met collega’s van andere organisaties voorkomen we dat we langs elkaar heen werken en brengen we onze expertises meer naar het ‘voorveld’. Wijkteams kunnen dankzij ons Flexteam vroegtijdig meedenk-capaciteit en specifieke hulp inschakelen. Het Flexteam heeft daarmee ook echt een preventieve kant en voorkomt doormodderen.”

Professional Jonna: “De pilot was een veelbelovend voorproefje. De meerwaarde van het Flexteam is dubbel en dwars bewezen. Waar we een gezin dat GGZ-hulp nodig had eerst opnieuw moesten aanmelden, schakelen we nu snel en simpel om de benodigde expertise toe te voegen. Alle kennis en kunde is meteen bij de hand; het is vaak een kwestie van even bellen. Een verademing! De gezinnen zelf zijn ook positief; ‘we zitten al zolang te wachten en jullie doen écht iets’, zeggen ze.”

Renate: “In 2020 hebben we veel aandacht moeten besteden aan de werkprocessen van het Flexteam. Het heeft heel wat gevraagd van alle teamleden. De overgang is best snel gegaan en iedereen moest in rap tempo wennen aan de nieuwe werkwijze. Ik zie dat bij steeds meer betrokkenen de vuurtjes gaan branden nu we voorbij de organisatorische kant zijn en ons kunnen vastbijten in de inhoud van de complexe hulp die we met z’n allen bieden.”

Jongeren die vanuit een crisissituatie in de 24-uurszorg terechtkomen, blijven daar vaak veel te lang. Dat blijkt uit recent onderzoek naar crisissituaties in de jeugdzorg. Marleen, Zorgcoördinator FoodValley: “In principe houden we een maximaal verblijf van 28 dagen aan. Liefst korter natuurlijk. Wat we in de praktijk zien, is dat veel jongeren die vanuit crisis uit huis geplaatst worden en niet terug kunnen, soms wel maanden blijven.”

“Dat willen we natuurlijk niet. De crisisopvang is niet ingericht op behandeling en op de crisisopvang zijn de wisselingen groot. Echt tot rust komen, de problemen aanpakken en toewerken naar toekomstperspectief, lukt hier logischerwijs maar nauwelijks.” De oorzaken van de stagnatie in de crisisopvang zijn gevarieerd. “Wachtlijsten spelen zéker een rol. Maar belangrijker is dat de routes vaak niet duidelijk zijn. Verwijzers weten niet altijd waar de jongeren terecht kunnen en welke mogelijkheden er zijn.

“Daarom heeft onze projectgroep Crisis als Kans samen met andere aanbieders en crisiscoördinatiepunten stroomschema’s gemaakt. Eén voor het Utrechtse deel van onze regio en één voor het Gelderse deel. De schema’s helpen verwijzers – maar eigenlijk iedereen die te maken heeft met crisissituaties - de weg vinden bij crisis en dragen bij aan het voorkomen van instroom in de crisisopvang. De schema’s maken inzichtelijk welke stappen je als verwijzer kunt zetten, welke mogelijkheden er zijn, welke afwegingen belangrijk zijn en bij wie je terecht kunt.”

“De schema’s zorgen ervoor dat verwijzers niks over het hoofd zien. En daar profiteren vooral de jongeren van. Zij krijgen de meest passende expertise naast zich op het moment dat ze op hun kwetsbaarst zijn. Ze worden gekoppeld aan de juiste mensen op het juiste moment en komen eerder tot rust en stabiliteit. En dát is waar we het voor doen.”

In de regio Gooi & Vechtstreek kwam Youké in actie voor het behoud van de kwaliteit van de hulp voor de jeugd. Samen met collega-zorgaanbieders voerde Youké een kort geding tegen de regio over de nieuwe contracten voor de jeugdhulp. De tarieven en voorwaarden die de regio had vastgesteld, brachten de kwaliteit van jeugdhulp in gevaar, aldus de aanbieders.

Ambulant hulpverlener Patrick: “Wij medewerkers wisten dat dit speelde. Natuurlijk: ons dagelijkse werk ging gewoon door en vroeg onze volle aandacht. Dat het ook echt spannend had kunnen worden, realiseerden we ons op het moment zelf nauwelijks. En dat is maar goed ook; ons werk voor de kinderen en gezinnen die onze hulp nodig hebben, staat voorop.”

Dat er precies aan die belangrijke hulp zoals Patrick schetst een kostenplaatje zit, is iets wat Youké de regio graag duidelijk wilde maken. Patrick: “Daar stonden we vierkant achter. Als we tot de bodem gaan, kunnen we ons werk niet goed meer doen, zo simpel is het. En dat is niet oké voor een organisatie die juist sterk is in complexe problematiek.”

“Om gezinnen met complexe hulpvragen echt verder te helpen, moet je kunnen sparren met collega’s en waar nodig meteen extra hulp inroepen. Wij komen achter de voordeur bij gezinnen met uitdagingen die vragen om intensieve en langdurige ondersteuning. Bij die aanpak sloten de tarieven niet meer aan. De ondergrens was bereikt. Bovendien moet er altijd ruimte blijven om te leren. Leren en ontwikkelen staan bij Youké en haar medewerkers hoog in het vaandel. Als het financieel en tijd-technisch allemaal krapper wordt, schiet dat er al snel bij in.”

Patrick is blij dat Youké voor kwaliteit en haar mensen is gaan staan. Ondanks de turbulente en onzekere tijd kijkt hij dus wel degelijk positief terug op afgelopen periode. “We gaan er ook in 2021 weer tegenaan om zoveel mogelijk gezinnen perspectief te bieden en het optimale uit onze hulpverlening te halen.”

Dat Corona naast heel wat ellende ook dromen kan laten waarmaken, is bewezen in regio Lekstroom. In maart 2020 kwam één van de twee InVerbinding-groepen leeg te staan. Dit moment betekende de lancering van een nieuwe aanpak: Sterker Thuis. Projectleider Rik Schieveen: “We hadden het al eens eerder gezegd: plaats kinderen niet uít huis maar zet de hulpverlener ín het huis. Uithuisplaatsing is vaak zeer traumatisch en je pakt het probleem niet aan bij de kern. We konden nu – noodgedwongen door Corona – onze droom werkelijkheid laten worden.”

Sterker Thuis ging zich inzetten om uithuisplaatsing te voorkomen door gezinnen hulp te bieden in hun eigen huis. Het nieuwe team bestaat uit pedagogisch medewerkers en ambulant hulpverleners, bijgestaan door een gedragswetenschapper en gecoördineerd door Rik. De pedagogisch hulpverlener stabiliseert en ondersteunt het gezin tijdens moeilijke momenten, zoals eten en opstaan. De ambulant hulpverlener zorgt voor duurzaamheid door met het gezin te kijken naar manieren om nieuw gedrag en nieuwe gewoontes vast te houden. Rik: “Met deze gouden combinatie bleek in de meeste gezinnen de rust en veiligheid snel terug te keren en ontstond ruimte om te kijken wat de échte uitdaging is. Door het gezin in tact te laten en het kind niet uit huis te plaatsen, krijg je de kans om naar de interactie binnen het gezin te kijken, met het kind als een van de schakels. Dat geeft een veel realistischer beeld van het gezin en draagt bij aan de oplossing.”

Sterker Thuis werd in 2020 bij zo’n twintig gezinnen toegepast. Deze gezinnen gaven stuk voor stuk aan dat het beter ging, ze zich krachtiger voelden en dat ze geen uithuisplaatsing meer zouden willen. Dat ze na een paar maanden weer afscheid kunnen nemen van de hulpverleners, voelt voor hen als een overwinning. Ook de hulpverleners zijn enthousiast en trots; de dankbaarheid is groot en ze maken écht een verschil. Door al in een vroeg stadium specialistische jeugdhulpverleners toe te voegen aan gezinnen, is de kans op escalatie en crisissituaties flink afgenomen.

Al met al waren de resultaten van Sterker Thuis zo positief, dat in het najaar van 2020 een tweede Sterker Thuisteam is gestart.

Een jeugdhulpverlener die door de kinderen gezien wordt als juf. Die de schoolcultuur door en door kent. En die een vast onderdeel is geworden van het schoolteam. Dat is Joanne jeugdhulpverlener van Youké en actief op basisschool De Kristal in Maarssen. Ze werkt onder de vlag van het Onderwijs-Zorgarrangement (OZA). Met een OZA wordt een jeugdhulpverlener toegevoegd aan een schoolklas om de docent en kinderen te helpen met gedragsproblematiek, zoals faalangst of emotieregulering. De jeugdhulpverlener traint gedrag veelal buíten de klas en past het vervolgens samen met het kind toe ín de klas.

In 2020 gooide De Kristal de originele werkwijze van OZA radicaal om. Joanne werd losgekoppeld van de OZA-groep en ging school-breed aan de slag. Feline, leerkracht van groep 1/2: “Joanne’s inzet werkte al heel goed voor onze kinderen. We wilden kijken hoe we dit succes nog beter en effectiever konden benutten. De OZA-groep die we in eerste instantie hadden, was voor kinderen uit groep 1 en 2. We zagen dat als deze kinderen in groep 3 of hoger zaten, de uitdagingen vaak toch weer de kop opstaken. Door Joanne in alle groepen te laten werken, blijft zij de kids volgen. Dat maakt haar hulp een stuk duurzamer en effectiever. Ze is nog meer in beeld dan voorheen.”

Joanne: “Alle leerkrachten kunnen nu op een laagdrempelige en snelle manier mijn hulp inzetten. Samen bedenken we wat er nodig is voor een kind. Ik ben vijf dagen in de week aanwezig, laat mijn gezicht regelmatig zien tijdens de pauzes op het schoolplein en ben echt onderdeel van het team geworden.”

Het Onderwijs-Zorgarrangement heeft wat Feline betreft zijn strepen intussen ruimschoots verdiend. “Het OZA bespaart ons de moeite en tijd die gaat zitten in het schrijven van een plan, het indienen van een hulpvraag en het wachten op een toewijzing. Het is nu een kwestie van ‘ aan Joanne vragen of ze wil meedenken’. Onze kinderen vinden het altijd leuk als ze er is. ‘Joepie, ik mag even met juf Joanne mee’ is een veelgehoorde kreet in de klas. Ik zie dat ze stappen zetten en als het niet goed gaat, kan ik altijd terugvallen op Joanne. Dankzij het OZA komt het bovendien minder snel tot escalatie; Joanne is er altijd en pakt problemen preventief aan.”

Joanne: “Er wordt veel gesproken over de kloof tussen onderwijs en hulpverlening. Het OZA dicht die kloof. We gaan dan ook zeker door met deze aanpak en willen in 2021 kijken hoe we de impact meetbaar kunnen maken. Zo kunnen we ons bestaansrecht nóg beter aantonen!”

Wanneer Chung namens de Stad Utrecht terugkijkt op het jaar 2020, is het mooiste wat hij ziet de start van Goede Buur. Dit project koppelt jongeren die uitstromen uit de semi-residentiële zorg aan studentmaatjes in studentenhuizen. Zo zetten deze Utrechtse jongeren een stap naar zelfstandigheid. Het project heeft een structureel aanbod van vijftig woonplekken en is een samenwerking tussen de SSH, gemeente Utrecht, Academie van de Stad en de zorgpartijen Backup, Lister, Singelzicht, Leger des Heils en Youké. Jongeren die geplaatst worden en een steuntje in de rug nodig hebben, krijgen ondersteuning vanuit de zorgpartij.

Jongeren die uit de hulpverlening komen, hebben vaak moeite om woonruimte te vinden. Ze lopen aan tegen wachttijden, financiële problemen, onbetrouwbare aanbieders of zijn niet alert op juridische valkuilen. Chung, professional bij De Dijk in Utrecht en contactpersoon van Goede Buur: “Goede Buur geeft ons een extra optie voor doorstroom. En het geeft de jongeren de kans om sneller uit de hulpverlening te komen, zelfredzamer te worden en een sociaal netwerk op te bouwen. Weet je niet hoe zorgtoeslag werkt? Vraag het je ganggenoot. Voel je je alleen? Eet samen met je maatje. Natuurlijk blijven wij op de achtergrond aanwezig. We houden contact met de jongeren, gaan op bezoek in het studentenhuis, praten met de medebewoners. Na een half jaar schalen we af. Bij twijfel verwijzen we de jongere door naar het buurtteam dat fungeert als achtervang.”

“Hulpverlening is niet bedoeld om lang in te blijven,” vindt Chung. “Het is veel sterker om iemand in zijn eigen kracht te zetten. Natuurlijk is 24/7 begeleiding soms nodig maar je bouwt er niet mee aan iemands zelfvertrouwen en toekomst. Met Goede Buur doen we dat wel. Jongeren leren van elkaar, trekken zich op aan de ander en zien bij anderen hoe ze met uitdagingen omgaan. En dat leren gebeurt aan twee kanten want ook het studentmaatje groeit door deze ervaring.”

In 2020 meldden tientallen jongeren zich aan voor woonruimte via Goede Buur. Chung: “Velen daarvan kwamen bij De Dijk vandaan. Een groot deel van hen staat inmiddels helemaal los van hulpverlening. Eén heeft zelfs een huis gekocht met zijn vriendin. Voor mij is bewezen dat deze aanpak werkt!”

In 2020 is het integrale team in Zeist gestart. Vanuit de locatie aan de Griftlaan – waar ook de poli van Pluryn en het Yeph expertiseteam is gehuisvest – gaat het team integraal werken in de regio. Daarnaast gaat het team de verbinding zoeken met cliënten, professionals uit de jeugdhulpverlening en jeugd GGZ en verwijzers. Gedragswetenschapper Ben: “Voorheen werkte iedereen in een team van professionals met dezelfde expertise. Werd er een jongere of gezin aangemeld, dan koos men een passende hulpvorm. Als vervolgens bleek dat er iets anders nodig was, werd de jongere of het gezin aangemeld voor weer een andere hulpvorm. En zo hopte hij of zij door. Dat kon natuurlijk veel beter…!”

“We willen meer aansluiten bij de regio én bij de behoefte van de jongere, dichtbij en persoonlijk. Wat is de vraag precies en hoe kunnen we ondersteuning op maat bieden? Het integrale team combineert expertises en bekijkt samen wat nodig is. We zien vaak dat er een vraag áchter de vraag ligt en dat daar de sleutel voor de aanpak ligt. Daar kom je sneller achter als je met verschillende expertises om tafel zit. Door een integrale aanpak kun je vlotter en beter passende hulp bieden. De jongere of het gezin krijgt een heel team naast zich met allerlei verschillende expertises en krijgt sneller de juiste ondersteuning.”

In 2020 werd in Zeist de basis gelegd voor dit integrale team. De verschillende expertises maakten kennis met elkaar en bouwden samen het fundament voor integraal werken. En dat is écht iets anders dan samenwerken, benadrukt Ben. “Samenwerken doen we al langer. We voegen allemaal iets aan een casus toe vanuit ons eigen expertise en dat wordt samen één geheel. Heel waardevol, maar integraal werken gaat een belangrijke stap verder: het is echt samen een plan schrijven en uitvoeren. Samen stilstaan bij de casus, samen kijken wat nodig is, samen een situatie van verschillende kanten bekijken. We moeten onszelf continu afvragen: zijn we aan het samenwerken of zijn we integraal aan het werken? En: hoe komen we van samenwerken naar een integrale samenwerking?”

“Het is onze ambitie om straks in elke regio een aantal pioniers te hebben die de motor vormen achter integrale jeugdhulp. Zij organiseren bijeenkomsten waarin iedereen gaat ervaren hoe integraal werken kan bijdragen aan het bieden van goede hulpverlening. We willen expertise uitwisselen met de CJG’s en professionals in de regio. Zodat we samen één integraal totaalpakket kunnen gaan bieden.”

“Het is echt pionieren,” vat Betty professional van Youké de opstart van het nieuwe kleine, integraal team in Centraal Gelderland samen. Het team heeft expertise op het gebied van complexe echtscheidingen met een focus op ambulante hulpverlening. “We hebben onderzocht waar in deze regio behoefte aan is en denken daar nu een redelijk beeld van te hebben.”

Het integraal team bestaat uit verschillende experts van Youké die samen onder andere naar complexe echtscheidingsproblematiek kijken. Het team combineert disciplines en kijkt meteen vanaf het begin met elkaar naar de beste aanpak. Betty: “Door met een breed team te kijken naar wat een gezin nodig heeft, kunnen sommige problemen voorkomen worden. Regelmatig wordt een kind aangemeld vanuit school omdat het daar vastloopt. Er wordt dan automatisch gekeken naar wat het kínd nodig heeft. Maar als je verder kijkt dan dat, blijkt er vaak veel meer aan de hand te zijn; spanning in het gezin, schulden, noem maar op. Een hulpvraag staat nooit op zich, de context is altijd van groot belang. Alleen als je zo – integraal – kijkt, kun je op het juiste moment, in de juiste volgorde de juiste hulp aanbieden. We werken regelmatig samen met zorgaanbieder Lindenhout en Jeugd GGZ Dimens. Hun expertise op het vlak van psychiatrie en psychische problematiek is een waardevolle aanvulling.”

Betty beschrijft een situatie waarin de meerwaarde van integraal werken goed zichtbaar is. “Er kwam een aanmelding binnen waarbij gevraagd werd om ouderschapsbemiddeling. Dat is doorgaans een vrij intensief traject. Toen ik met de ouders in gesprek ging, bleek al snel dat ze door de uitdagingen met hun kinderen zó aan hun plafond zaten dat ze geen ruimte hadden om goed met elkaar te praten. Ouderschapsbemiddeling was dus eigenlijk niet wat ze als eerste nodig hadden om de problematiek aan te pakken. Hulp aan de kinderen en bij de opvoeding was een logischere eerste stap. Maar dat kun je niet bieden als de ouders niet eerst rust krijgen. Een kip-en-ei-verhaal: wat moet nu eerst? Het integrale team heeft alle uitdagingen van dit gezin in kaart gebracht en gekeken welke expertises nodig zijn om dit gezin vooruit te helpen.

Het nieuwe integraal team tipt ouders regelmatig over de ouderbijeenkomsten van de Raad voor de Kinderbescherming. “De Raad deelt tijdens deze bijeenkomsten heel laagdrempelig informatie over wat een scheiding met jou als ouder doet en waar je in relatie tot je kinderen aan moet denken. Daarnaast schuiven we af en toe aan bij een aantal overlegtafels met collega-zorgaanbieders en de rechtbank. Het is voor ons een manier om verbinding te maken en inzicht te krijgen in de werkwijze van anderen.”